Energiemarkt
.svg)
Hoe werkt de energiemarkt?
In zeer korte tijd is de vraag naar energie explosief toegenomen. Consumenten en bedrijven zijn inmiddels verbonden aan honderden energiecentrales, zonneweides en windparken om aan de groeiende behoefte aan energie te voldoen.
De elektriciteitsmarkt zorgt dat het licht altijd brandt, tegen de laagst mogelijke prijs. De handel in gas is op dezelfde wijze georganiseerd.
Duurzame bronnen als wind en zon zijn niet altijd beschikbaar. Daardoor ontstaat er een steeds grotere behoefte aan flexibele inzet van energie. Opslaan van energie in bijvoorbeeld batterijen wordt gezien als een toekomstige manier om aan deze behoefte te voldoen. Daarnaast wordt er ingezet op betere verbindingen met de buurlanden en de verzwaring van elektriciteitsnetten.
De electriciteitsmarkt
Energieleveranciers, regionale netbeheerders en de landelijke netbeheerder TenneT werken nauw samen, elk vanuit een eigen rol, om te zorgen dat ons elektriciteitsnetwerk goed functioneert.
Een energieleverancier koopt energie (elektriciteit, gas, warmte en koude) in bij producenten en verkoopt deze weer aan de eindgebruiker: bedrijven en consumenten. Sommige leveranciers produceren ook energie.
De regionale netbeheerders in Nederland zorgen ervoor dat de elektriciteit van het onderstation via het laagspanningsnet uw bedrijf binnenkomt. Dit doen ze door het elektriciteitsnet uit te breiden, te onderhouden en grootverbruikers aan te sluiten op het netwerk.
Ze staan onder toezicht van de overheid. In tegenstelling tot uw energieleverancier kunt u uw netbeheerder niet kiezen: deze hoort bij uw regio.
De landelijke netbeheerder, TenneT, transporteert de elektriciteit van de producent (eventueel vanuit het buitenland) via het hoogspanningsnet naar het onderstation. Daarnaast bewaakt TenneT de frequentie en de balans op het elektriciteitsnet. Tennet zorgt ervoor dat er bij onbalans elektriciteit aangekocht of verkocht wordt op de zogenoemde ‘onbalansmarkt’. De kosten voor het corrigeren van onbalans berekent TenneT door aan de eindgebruiker. U vindt dit terug op uw energierekening als ‘onbalanskosten’.
De gasmarkt
Gas lijkt net als elektriciteit een vanzelfsprekendheid. Hoe koud het in de winter ook is, woningen, kantoren en andere bedrijfsruimten zijn in een mum van tijd warm gestookt. In Europa wordt aardgas vooral in en rond de Noordzee aangetroffen.
In Nederland werd in 1959 aardgas gevonden in Slochteren (Groningen). De vondst van een enorme voorraad leidde destijds tot het besluit om heel Nederland aan te sluiten op aardgas. Het gewonnen gas bleek een specifieke verbrandingswaarde te hebben, deze is lager dan gas uit andere gebieden in de wereld. Daarom onderscheidt men nu twee soorten gas: G-gas (Groningen gas) en H-gas (hoogcalorisch). G-gas wordt in Nederland voor bijna alle toepassingen en alle huishoudens gebruikt. Alleen de energie-intensieve industrieën, zoals de staal-, elektriciteit- of papierindustrie, gebruiken H-gas waarvoor een speciaal transportnet is aangelegd. Hoogcalorisch gas wordt gewonnen uit de Noordzee. Nederland is een belangrijke exporteur en transporteur van hoogcalorisch gas.
We maken in Nederland gebruik van gas uit eigen bodem en daarnaast nemen we gas af uit Noorwegen, Rusland en Qatar. We kunnen niet van één gasbron afhankelijk zijn en daarom zijn we in de energiemarkt altijd op zoek naar flexibiliteit. Een deel van het aardgas komt via pijpleidingen en een ander deel wordt gekoeld en vloeibaar gemaakt. Dit noemen we LNG, Liquid Natural Gas. LNG neemt zeshonderd keer minder ruimte in beslag dan aardgas. Hierdoor kan het beter opgeslagen en vervoerd worden via speciale gastankers. Aangekomen in Nederland wordt het opgeslagen in terminals of het gaat na verdamping het pijpleidingen-netwerk in.
Gasunie Transport Services (GTS) is door de Nederlandse overheid aangewezen als beheerder van het gastransportnet. GTS zorgt voor de werking, het onderhoud en de ontwikkeling van het gasnet. Daarnaast is het verantwoordelijk voor de capaciteit en balans van het net en de verbindingen met de landen om ons heen. Want net als bij elektriciteit moeten vraag en aanbod altijd gelijk aan elkaar zijn.
Via hogedrukpijpleidingen transporteert GTS gas naar zo’n duizend gasontvangststations in heel Nederland. Deze gasontvangststations zijn de schakel tussen het transportnet van Gasunie en het transportnet van regionale netbeheerders zoals Liander, Stedin, Enexis, Enduris, Coteq, Rendo en Westland Infra.
Invloed marktontwikkeling
De energieprijs wordt grotendeels bepaald door
verschillende ontwikkelingen op de energiemarkt.
Vraag en aanbod
Terwijl vroeger de prijzen van gascontracten gebaseerd waren op de olieprijs, ontstaan de prijzen van zowel gas als elektriciteit tegenwoordig vooral door vraag en aanbod. Zo kan de bouw of sluiting van energiecentrales, het weer, de prijs van CO₂-emissierechten of tekorten of overschotten bij buurlanden van invloed zijn op de marktprijs. Minder aanbod van energie dan vraag leidt tot hogere prijzen. Meer aanbod dan vraag leidt tot lagere prijzen.
De prijs van CO₂-uitstoot
CO₂-uitstoot moet in Nederland gecompenseerd worden met emissierechten. Met één emissierecht mag er een ton CO₂ uitgestoten worden. Het aantal beschikbare rechten is beperkt en gaat jaarlijks omlaag om zo de energietransitie te stimuleren. De prijs van de rechten wordt bepaald door vraag en aanbod. Gascentrales stoten minder CO₂ uit dan kolencentrales. Energie opgewekt door een meer vervuilende kolencentrale is dus in grotere mate afhankelijk van de prijs van CO₂-rechten.
Het weer
Het weer is van invloed op vraag en aanbod van energie. Bij koud weer is er meer vraag naar energie, met name om gebouwen te verwarmen. Bij warm weer is energie juist nodig om te koelen. Omdat ook steeds meer duurzame energie onderdeel uitmaakt van de energiemix en de opwek door bijvoorbeeld zon en wind niet altijd voorhanden is, ontstaan er meer schommelingen in het aanbod.
Vraag en aanbod
De elektriciteitsnetten van Duitsland, België, Verenigd Koninkrijk en Noorwegen zijn verbonden met het net in Nederland, waardoor ook de ontwikkelingen in deze landen meespelen bij de totstandkoming van de energieprijzen in Nederland.